Małżeństwo a odpowiedzialność za długi [PORADNIK]

Dziś tematem przewodnim będzie odpowiedzialność za długi małżonka. Według danych GUS tylko w roku 2017 zostało w Polsce zawartych 193 tysiące związków małżeńskich. Niestety aż 65 tysięcy par małżeńskich zdecydowało się na rozwód, ale wciąż ilość małżeństw w Polsce oscyluje na poziomie 9 milionów.

Jest to bardzo duża liczba, biorąc pod uwagę obecne trendy w społeczeństwie, które nie promują zawierania małżeństw, ponieważ jest to zobowiązanie obarczone dużym ryzykiem niepowodzenia.

Jak widać choćby ze statystyk GUS, większość osób żyje w udanym związku małżeńskim przez lata. Jednak może nastąpić sytuacja, gdy para decyduje się nie tylko na rozwód, ale nawet na rozwód z orzeczeniem o winie.

Zwłaszcza gdy okazuje się, że jeden z małżonków ma duże długi, które ukrywał, a teraz grozi mu egzekucja komornicza i drugi współmałżonek nie chce być za to odpowiedzialny. Czy faktycznie współmałżonek może uniknąć w jakiś sposób odpowiedzialności za długi małżonka?

Odpowiedzialność osobista zadłużonego

Niestety najczęściej zdarza się, że współmałżonek dowiaduje się o długach małżonka, gdy do drzwi puka komornik z tytułem egzekucyjnym. Może się też zdarzyć, że zdesperowany dłużnik powie małżonkowi o długu, kiedy ze swojej pensji nie da rady go spłacić lub też grozi mu dział windykacji.

Są to sytuacje, w których trudno znaleźć racjonalne rozwiązanie, ale na szczęście prawo działa na korzyść niewinnego i niezadłużonego małżonka.

Warto zacząć od tego, że prawo uznaje, że to dłużnik odpowiada swoim, osobistym majątkiem za długi. Dlatego, jeśli współmałżonek nie wyraził zgody na zaciągnięcie zobowiązania, ani nawet nie wiedział o takim zobowiązaniu, to dłużnik nie odpowiada z majątku wspólnego za swoje długi.

Nie było możliwości, aby dwoje małżonków wspólnie zadecydowało o zaciągnięciu zobowiązania, a więc nie będą za długi odpowiadać wspólnie.

Jednak jak od każdej reguły i tu jest wyjątek. Chodzi o tak zwane “zwykłe potrzeby rodziny”. Gdy dłużnik nie uzyskał zgody na zaciągnięcie np. kredytu konsumpcyjnego od małżonka, a mimo to taki kredyt zaciągnął i wydał go na “zwykłe potrzeby rodziny”, to niestety drugi małżonek też odpowiada za spłatę długu i z jego majątku osobistego lub majątku wspólnego dług może być wyegzekwowany.

Co zalicza się do “zwykłych potrzeb rodziny”? Zgodnie z orzeczeniem sądu są to:

• wydatki na żywność,
• wydatki na odzież,
• wydatki na drobne urządzenia użytku domowego,
• opłaty za media, prąd, gaz, telefon.

Jednak przed sądem małżonek może odwołać się wedle ważnych powodów i wnioskować o zwolnienie od odpowiedzialności motywując to lekkomyślnością, nieudolnością lub rozrzutnością współmałżonka, który te długi zaciągnął.

Źródło:

Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy

Art. 30. §1. Oboje małżonkowie są odpowiedzialni solidarnie za zobowiązania zaciągnięte przez jednego z nich w sprawach wynikających z zaspokajania zwykłych potrzeb rodziny.

§ 2. Z ważnych powodów sąd może na żądanie jednego z małżonków postanowić, że za powyższe zobowiązania odpowiedzialny jest tylko ten małżonek, który je zaciągnął. Postanowienie to może być uchylone w razie zmiany okoliczności.

§ 3. Względem osób trzecich wyłączenie odpowiedzialności solidarnej jest skuteczne, jeżeli było im wiadome.

Wymagana zgoda małżonka

Według kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (artykuł 37 K.r.o.) do pewnych czynności, małżonek jest zobligowany do uzyskania zgody od współmałżonka. Są to między innymi: sprzedaż lub kupno nieruchomości czy darowizna z majątku wspólnego.

Natomiast można uzyskać zgodę małżonka po fakcie w wypadku umów dwustronnych z tym, że jeśli nie ma takiej zgody, to czynność uznaje się za nieważną i niewiążącą. Także w wypadku, gdy długi zostały zaciągnięte przed powstaniem wspólności majątkowej, czyli zawarciem małżeństwa, to niewinny małżonek nie jest za nie odpowiedzialny swoim majątkiem.

Wyjątkiem od uzyskania zgody są na przykład czynności prowadzące do zakupów ratalnych, czy urządzeń trwałego użytku. Tutaj mimo braku zgody małżonka (nawet po fakcie) jest to czynność wiążąca. Ale odpowiedzialność poniesie osoba, która takiego zakupu dokonała i wierzyciel z jej majątku osobistego będzie zaspokojony.

Trzeba jednak wiedzieć, że brak zgody małżonka lub brak wiedzy o dokonaniu danej czynności nie zwalnia z egzekucji z pewnych składników zawartych w majątku wspólnym.

Są to między innymi: wynagrodzenia małżonka za pracę, dochody z działalności zarobkowej, czy nawet z praw autorskich. Jednakże egzekucja z majątku wspólnego musi być prowadzona na mocy dokumentu urzędowego lub prywatnego potwierdzającego zgodę małżonka. Inne dokumenty nie są ważne w postępowaniu dowodowym.

Jeśli małżonek niewiedzący o zadłużeniu drugiego małżonka, nie wyrazi więc zgody na egzekucję komorniczą z jego, np. pensji, to egzekucja taka nie może zostać przeprowadzona.

Majątek wspólny – wspólna odpowiedzialność

Najczęściej, nawet jeśli małżonek wyraził zgodę współmałżonkowi na zaciągnięcie zobowiązania i powstał dług, to i tak postępowanie sądowe toczy się przeciwko osobie zaciągającej dług.

Gdy dochodzi do egzekucji wierzytelności, wtedy dopiero wierzyciel może ściągnąć dług z majątku wspólnego. Jednak na klauzuli wykonalności wyroku musi być zaznaczone, że jest on wykonywany przeciwko dłużnikowi oraz małżonkowi dłużnika.

Wyjątkiem jest egzekucja za długi na tzw. zwykłe potrzeby rodziny bowiem tutaj wierzyciel oprócz wspólnego majątku, ma prawo wyegzekwować też spłatę należności z majątku osobistego współmałżonka.

Jednak bardzo ważną kwestią jest data zaciągnięcia niespłaconego zobowiązania. Jeśli zobowiązane zostało zawarte przed 1 stycznia 2005 roku bez wiedzy małżonka, ale para była już w związku małżeńskim, to niewinny małżonek może wytoczyć wierzycielowi powództwo o ustalenie nieważności przedmiotowej umowy.

Można to zrobić bez czekania na wszczęcie postępowania egzekucyjnego wobec współmałżonka “niedłużnika”. Tutaj również powołuje się na artykuł 36 ustęp 2 K.R.O. mówiący o obligatoryjnej zgodzie małżonka oraz artykuł 37 ustęp 2 K.R.O. mówiący o zależności między zgodą małżonka a ważnością umowy.

Aczkolwiek trzeba tutaj wykazać, że przedmiotowa umowa, która jest źródłem długu, była czynnością przekraczającą tzw. zwykły zarząd majątkiem wspólnym.

Wbrew pozorom długi zaciągnięte aż 13 lat temu, wciąż mogą być egzekwowane, bo przedawnienie liczy się dopiero od daty wymagalności, czyli na przykład daty ostatecznej spłaty kredytu.

A bardzo często, jeśli dług nie był przez długie lata spłacany, to co pewien czas bieg przedawnienia był przerywany i liczony na nowo. Zatem można być zaskoczonym, ale i długi z roku 2004 nadal mogą widnieć jako należności do spłaty.

Jak uniknąć odpowiedzialności za długi małżonka?

Zawarcie małżeńskiej umowy majątkowej znoszącej wspólność ustawową może być skutecznym sposobem uniknięcia odpowiedzialności za długi małżonka. Jest to tak zwana intercyza, którą zawiera sporo par, zwłaszcza osoby, które prowadzą swoje działalności gospodarcze i obawiają się ryzyka bankructwa.

Wbrew powszechnej opinii, umowę intercyzy można zawrzeć zarówno przed zalegalizowaniem małżeństwa, jak i będąc już w związku małżeńskim.

Różnica jednak będzie w kosztach takiej umowy, ponieważ jest ona zawierana w formie aktu notarialnego i opłacana wedle stawek taksy notarialnej. Po ślubie będzie ona liczona od łącznej wartości majątku, którego umowa intercyzy dotyczy.

Dlatego też w wypadku, gdy współmałżonek okaże się dłużnikiem, to druga małżonek może kwestionować wydaną przeciwko niemu klauzulę wykonalności, powołując się na intercyzę.

Odpowiedzialność za długi małżonka przy rozdzielności majątkowej

Wedle artykułu 47 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, który omawia umowę intercyzy, sąd będzie musiał ustalić tzw. skuteczność intercyzy.

Art. 47. § 1. Małżonkowie mogą przez umowę zawartą w formie aktu notarialnego wspólność ustawową rozszerzyć lub ograniczyć albo ustanowić rozdzielność majątkową lub rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobków (umowa majątkowa). Umowa taka może poprzedzać zawarcie małżeństwa.

§ 2. Umowa majątkowa małżeńska może być zmieniona albo rozwiązana. W razie jej rozwiązania w czasie trwania małżeństwa, powstaje między małżonkami wspólność ustawowa, chyba że strony postanowiły inaczej.

Art. 47[1]. Małżonek może powoływać się względem innych osób na umowę majątkową małżeńską, gdy jej zawarcie oraz rodzaj były tym osobom wiadome.

Warto jednak wiedzieć, że intercyza jest skuteczna tylko, gdy do zaciągnięcia zobowiązania skutkującego powstaniem długu, doszło już po dacie jej zawarcia.

Oznacza to, że kiedy już powstał dług u współmałżonka, to zawarcie intercyzy nic nie da i egzekucja nastąpi (jeśli to prawnie możliwe) z majątku wspólnego i tak.

Odpowiedzialność za długi małżonka – podsumowanie

Przytoczę teraz 3 podstawowe możliwe scenariusze, jeśli chodzi o odpowiedzialność za długi w małżeństwie, a więc:

1. Małżonek i małżonka zaciągają pożyczkę i oboje podpisują się pod umową pożyczkową jako współpożyczkobiorcy czy współkredytobiorcy. Odpowiedzialność za ten dług ponoszą oboje małżonkowie w równym stopniu, odpowiadają oni za ten dług majątkiem osobisty, oraz majątkiem wspólnym.
2. Małżonek zaciąga pożyczkę za zgodą drugiego małżonka. Odpowiedzialność za taki dług ponosi wtedy małżonek, którego dane są na umowie pożyczkowej i odpowiada on za ten dług majątkiem osobistym, a także majątkiem wspólnym z drugim małżonkiem.
   1. Wyjątkiem jest tu sytuacja, w której dług zaciągany był na bieżące wydatki rodziny, czyli na żywność, rachunku itp. wtedy odpowiedzialność za długi jest równa w każdym aspekcie.
3. Małżonek zaciągnął dług, o którym nie wiedział drugi małżonek, a więc zrobił to w tajemnicy przed nim. Wtedy odpowiedzialność za ten dług ponosi jedynie małżonek, którego dane są na umowie pożyczkowej i odpowiada on za ten dług jedynie swoim majątkiem osobistym.
   1. Wyjątkiem jest tu sytuacja, w której dług zaciągany był na bieżące wydatki rodziny, czyli na żywność, rachunku itp. wtedy odpowiedzialność za długi jest równa w każdym aspekcie.

Długi podatkowe a odpowiedzialność w małżeństwie

Odpowiedzialność za długi podatkowe podatnika, który pozostaje w ustawowym ustroju wspólności majątkowej małżeńskiej, będzie obejmować majątek osobisty podatnika (dłużnika), a także majątek wspólny podatnika i małżonka.

Niestety wyłączenie bądź ograniczenie wspólności majątkowej obojga małżonków, nie ma zastosowania przy długach podatkowych, które powstały przed dniem zawarcia umowy ograniczenia lub wyłączenia wspólności majątkowej.

Upadłość konsumencka jednego z małżonków

Jeśli małżonek ogłosi upadłość konsumencką, to wspólność małżeńska przestaje automatycznie istnieć i w dniu ogłoszenia upadłości konsumenckiej przez jednego z małżonków, majątek wspólny wchodzi do masy upadłościowej.

Na szczęście małżonek upadłego ma możliwość, aby w postępowaniu upadłościowym dochodzić swoich należności tak jak pozostali wierzyciele dłużnika.

Jeśli natomiast wspólność majątkowa została wyłączona, to dotychczasowy majątek wspólnym obojga małżonków, nie zostanie wliczony do masy upadłościowej.

Jak widać, odpowiedzialność za długi w małżeństwie zarządzi się swoimi prawami, na szczęście nie jest to tak bardzo skomplikowana materia i każdy mniej więcej może oszacować, zakres swojej odpowiedzialności względem długów małżonka.

Wybrałam specjalnie dla Ciebie takie artykuły:

• Co zrobić, żeby nie spłacać długów męża? jak się MOGĘ zabezpieczyć?
• Dziedziczenie długów podatkowych zmarłego
• Czy komornik może zająć wynagrodzenie żony za długi męża
• Mąż wziął kredyt na siebie – wzięliśmy rozwód – a później zmarł

(No Ratings Yet)

Loading...